नेटवर्थ नेटवर्थ नेटवर्थ नेटवर्थ नेटवर्थ नेटवर्थ नेटवर्थ

 नेटवर्थ नेटवर्थ नेटवर्थ नेटवर्थ नेटवर्थ नेटवर्थ नेटवर्थ

**************************************

नेटवर्थ कसरी आउँछ बुझ्ने प्रयास गरौँ नत्र त्यही नेटवर्थले खाला l नेटवर्थ दुई प्रकारले गणना गरिन्छ l सम्पत्ति पुनर्मूल्यांकनबाट सिर्जित कोषलाई पनि नेटवर्थमा गणना गरिन्छ l

अर्को नेटवर्थ नगदमा आधारित हुन्छ l यस्तो नेटवर्थ मात्र वास्तविक नेटवर्थ हो l

पुनर्मूल्यांकनबाट सिर्जित भनेको कुनै कम्पनीसँग भएको अचल सम्पत्तिलाई बजार मूल्यअनुसार पुनर्मूल्यांकन गरेर आउने रकम हो l जस्तो कुनै कम्पनीसँग १० रोपनी जग्गा छ उक्त जग्गाको बजार भाउ मानौँ प्रतिरोपनी ५ करोड रुपैयाँ छ भने ५० करोड रुपैयाँलाई पनि नेटवर्थमा गणना गरिन्छ l

उक्त कम्पनीसँग नगद २० करोड रुपैयाँ छ भने यसलाई वास्तविक नेटवर्थ मानिन्छ l

मानौं कम्पनीको चुक्ता पूँजी १ अर्ब रुपैयाँ छ भने नेटवर्थ हिसाब गर्दा पुनर्मूल्यांकनको ५० र नगद २० करोड रुपैयाँ समेत जोडेर ७० करोड रुपैयाँ हुन्छ र नेटवर्थ १ सय ७० रुपैयाँ हुन्छ l

नगदको आधारमा नेटवर्थ गणना गर्दा उक्त कम्पनीको नेटवर्थ १ सय २० रुपैयाँ हुन्छ l लाभांश बाँड्ने प्रयोजनका लागि १ सय २० रुपैयाँ आधार हुन्छ l यसमा पनि विभिन्न शीर्षकमा रकम राख्नुपर्ने हुन्छ l

अहिलेको वासलातमा पुनर्मूल्यांकनबाट सिर्जित र नगदमा आधारित नेटवर्थ छुट्टाछुट्टै नदेखाउने हुँदा नगदमा आधारित नेटवर्थ थाहा पाउन सजिलो छैन तर, वासलातमा देखिने संचित नाफाबाट यसको हिसाब निकाल्न सकिन्छ l

नेटवर्थमा शेयर प्रिमियम, पूँजी फिर्ता जगेडा कोष पनि जोडिएर आउँछ l

पुनर्मूल्यांकनबाटै भए पनि नेटवर्थ धेरै देखिनु राम्रो कुरा हो तर, नाफा बाँड्ने हिसाबले भने काम लाग्दैन l

दीर्घकालीन लगानीको दोस्रो बजार

केहि समय एउटा वार्तालाप कार्यक्रममा जाने अवसर जुरेको थियो | कार्यक्रममा वक्ताको रुपमा शेयरबजारका एक हस्ती हुनुहुन्थ्यो | उहाँले बजार प्रवृत्ति लगायत विविध विषयमा आफ्नो अनुभव सुनाउनु भएको थियो | अन्तिममा प्रश्न उत्तर सत्रमा आएका विभिन्न प्रश्न मध्ये एउटा दीर्घकालीन लगानीमा केन्द्रित थियो | त्यसैको सेरोफेरोमा दीर्घकालीन लगानी र दोस्रो बजारको सम्बन्धमाकेहि टिप्पणी गरेको छु | 

प्रश्नकर्ताले एउटा कम्पनीको शेयरलाई २८ सय हालेर किनेका रहेछन र त्यसलाई दीर्घकालीन लगानी गरेको सम्झेका रहेछन | अहिले उक्त कम्पनीको बजार भाउ ७/८ सय हाराहारीमा रहेको छ | उक्त कम्पनीको वार्षिक लाभांश बाँड्ने क्षमता भने त्यतिबेला ३० प्रतिशत थियो अर्थात लगानीको १ प्रतिशत जति हुन आउँछ | १ प्रतिशत वार्षिक लाभांश बाँड्ने क्षमता भएको कम्पनीलाई २८ सय तिरेपछि कसरी दीर्घकालीन लगानी भयो ? लाभांशलाई चक्रीयरुपमा हिसाब गर्दा पनि ७०/८० वर्ष जति उनको प्रारम्भिक लगानी उठ्नै लाग्ने देखिन्छ | यतिबेलासम्म त उनको ३ पुस्ता आइसक्छ | हजुरबाको पालाको लगानी नातिको पालामा पनि उठन नसक्ने लगानीलाई दीर्घकालीन भन्नु भूल हो |

दीर्घकालीन लगानीको समय

लगानी गरेपछि पहिलो वर्ष व्हात्तै नाफा आएर दोब्बर तेब्बर हुन्छ भन्ने पनि हुनन् केहि समय त पर्खनुपर्छ | सामान्यतया लगानी गरेको पहिलो वर्ष कम्तिमा ५ प्रतिशत लाभ आयो भने यहि हिसाबले २० वर्षमा लगानी उठ्छ | पिई रेसियो भनेको पनि यहि हो | कुनै कम्पनीको पिई रेसियो २० छ भन्नुको अर्थ लगानी २० वर्षमा आउँछ भनिएको हो | तर २० वर्ष पनि धेरै हो |

अब के गर्ने त

अहिले बजारमा हेर्यो भने वार्षिक १० प्रतिशतसम्म बजार मूल्यमा लाभ दिने कम्पनी पनि भेटिन्छ | यस्ता कम्पनी त्यति धेरै नहोला | तर ७/८ प्रतिशत वार्षिक लाभ कम्पनी जतिसुकै भेट्न सकिन्छ | यस्ता कम्पनीमा लगानी हाल्दा सिधा हिसाबले १२ वर्षमा मूल लगानी फिर्ता हुन्छ तर यसलाई चक्रीय हिसाबले हेर्यो भने ८ वर्षमा पनि हुनसक्ला | स्थिर आय भएका कम्पनीबाट यस्तो अपेक्षा गर्न सकिन्न |

लगानीबाट सिधा हिसाबले सोच्ने हो भने प्राप्त गर्नुपर्ने वार्षिकरुपमा नगद नै हो | किनकी नगदको लागि लगानी गरिएको हो | नगद सहज प्राप्ति हुन्छ त्यसलाई सहजरुपमा गर्जो टार्न वा सस्तो र प्रतिफल राम्रो देखिएको कुनै अर्को शेयर किन्न पनि सकिन्छ | नगद लाभांशले मुल्य समायोजन नहुने हुँदा बुक क्लोज पछि केहि रु. मुल्य घट्दा पनि तुरुन्त पुरानो मुल्य कायम गर्नसक्छ |

कम्पनीले वितरण गर्ने नगदले बजारमा नगद आपूर्तिमा हुने तरलता अभावलाई पनि कम गरिदिन्छ र यसले कम्तिमा ३ तहको बचत सिर्जना पनि गर्छ | मानौं अहिले कम्तिमा २० वटा बैंकले एक अरबका दरले नगद प्रवाह गराए भने यो कम्तिमा ५० वटा बैंकमा फैलिन्छ | ५० वटा बैंकले बचत प्राप्त गर्छन |

दीर्घकालीन लगानी गर्छु भन्नले कम्तिमा ५ वर्षको योजना बनाएर सकेसम्म ऋणको पैसा हैन आफ्नै र ऋणको भए व्याज र किस्ता व्यवस्थापन गर्न सक्छु भन्नेले अहिले कम्तिमा ५ प्रतिशत प्रतिफल भएको कम्पनीमा लगानी गर्दा बजार बढोस नबढोस यहि स्थितिमा रहे पनि घाटाको मुख हेर्नुपर्दैन |

पूँजी र कित्ता

कम्पनीले लाभांश बजार मूल्य अनुसार घोषणा गर्दैन । बोनस थोरै दियो भन्दै कम्पनीलाई गाली गरेको प्रशस्त देखियो । बोनस भनेको कित्ता मात्र बढाउने हो भन्ने सोचाइ लगानीकर्तामा देखियो । बोनसले कम्पनीको पूँजी बढ्ने हो पूँजी बढेको हुनाले कित्ता बढेको हो । बोनस कति दिने भन्ने कुरा कम्पनीलाई आवश्यक पर्ने पूँजीमा निर्भर हुन्छ ।

पूँजी बढाउन नियमकीय बाध्यता परेको अवस्थामा बाहेक आवश्यकता तत्व मूल हुन्छ । कम्पनीले आवश्यकीय तत्वलाइ मध्येनजर राखेर बोनस जारी गर्ने हुन ।

बिचार पुर्याएर लगानी गरौं ।

लगानी गर्दा थाहा पाउनुपर्ने केही कुराहरु

शेयरमा गरिने लगानी जोखिमयुक्त छ । जोखिम व्यवस्थापन गर्न सकेमा लाभ पनि छ । पैसा हाल्दा धेरै जानकारी लिनुपर्छ जुन विभिन्न माध्यमबाट लिनसकिन्छ ।

१. सुचिकृत कम्पनीले प्रकाशन गर्ने ३ महिने वित्तीय विवरण

२. कम्पनीको वार्षिक प्रतिवेदन

३. कम्पनीको वेबसाईट

४. सम्बन्धि विषयको कानुन

५. नियमक भए नियमकको निर्देशन/परिपत्र

६. बैंकको हकमा नेपाल राष्ट्र बैंकको एकीकृत निर्देशन/परिपत्र बैंक तथा वित्तीय संस्था सम्बन्धि ऐन, नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन विभिन्न निर्देशिकाहरु

७. बिमाको हकमा बिमा समितिको निर्देशन/परिपत्र बिमा ऐन नियम निर्देशिका

८. नेपाल स्टक एक्सचेञ्ज

९. धितोपत्र वोर्डको निर्देशन, धितोपत्र सम्बन्धि कानुन नियम निर्देशिका परिपत्र
१०. कम्पनी ऐन निर्देशिका

११. अन्य आवश्यक कुराहरु

कानुन वकिलले मात्रै पढ्ने चिज हैन । कानुन सबैले जानेको हुन्छ बन्ने कानुनी सिद्धान्त छ । कानुन जानिन भनेर कानुन विपरीत गरिएको कार्यबाट उन्मुक्ती पाइन्न । आफुलाइ सरोकार पर्ने कानुन आफैले अध्ययन गर्ने गरौं ।

बोनस, हकप्रद, टेन्सन र पेन्सन

अहिले अधिकांश बोनस र हकप्रद बाहेक अरु केही देख्दैनन । यी सबै अति महत्वाकांक्षी हुन । यिनलाई  शेयरमा पैसा लगाएपछि व्हात्तै कमाइन्छ भन्ने भ्रम छ जुन कुनै बेला नेटवर्क मार्केटमा थियो ।

देखिइसकेको छ नेटवर्क बजार कहाँ पुग्यो कति घर न घाटका भए ।

त्यही भएर अध्ययन गर्नुस । साधना विना ज्ञान पाइदैन । म पनि अध्ययन नै गरेर आएको हो । नबुझेसम्म लेखिएन । जब अलि अलि बुझ्न थालियो अनि लेख्न थालेको हो ।

हकप्रद र बोनस मोह अब धेरै दिन कायम रहन्न । व्यवसाय बिस्तार गर्न सक्ने क्षमता राख्ने केही कम्पनीले मात्रै पूँजी थप्छ्न बाँकी कति प्रभूशरणम हुने हुन थाहा छैन ।

यो अवस्था आउन अब धेरै छैन । जुन दिन यो अवस्था आउँछ अनि हकप्रद र बोनस मोहको सपना चकनाचुर हुन्छ । कति खोलामा हाम फाल्लान अनि पेट्रोलियम डोरीको पनि माग बढ्ला !

तर जसले सम्भावित प्रतिफल हेरेर लगानी गरेका छन उनिहरुको लागि पेन्सन हुन्छ उपरखुट्टी लगाएर खान्छन् ।
हकप्रद र बोनस मोहमा लाग्नेहरु पेन्सन हैन टेन्सन खाएर बस्छ्न ।

सुरक्षित लगानी गरौं ।

शेयर बजारको 'क' 'ख' र लगानी

शेयर बजारको 'क' 'ख' नपढी आउने धेरै टिक्न सक्दैनन । भदौरे भेल जस्तै आउँछन् अर्कालाइ बगाउन खोज्छन तर सक्दैनन अनि आफैं बगेर जान्छन ।

अहिले एक क्लिक गरेको भरमा सुचना जानकारी आउँछ तर यस्ता सूचना र जानकारी हेर्न भने पट्क्कै जाँगर लाएको देखिन्न ।  उचित ज्ञान जानकारी विना कुनै  पनि पेशा व्यवसाय गर्न सकिन्न । त्यसकारण सकेसम्म आफैंले पर्याप्त ज्ञान लिएर मात्रै आउनुस ।

बजार छिरेको दिनदेखी फलानोको हकप्रद कहिले आउँछ, एफपिओ किन नआएको वा सबैले दिइसके यसले किन नदिएको, बोनस कहिले आउँछ भनेर एकोहोरो पछि नलाग्नुस । शेयर लगानी प्रतिफलमा आधारित लगानी हो । कम्तिमा कम्पनीको आधारभूत पक्ष कस्तो छ भन्ने जानकारी लिएमा कम्पनीले पूँजी थप्नुपर्छ वा पर्दैन सामान्यतया जानकारी पाउन सकिन्छ । बैंकको व्यवसाय आफ्नो पूँजीको आधारमा हुन्छ । जति बढ्दो निक्षेप हुन्छ सोहि मात्रामा बैंकले पूँजी बढाउनु पर्छ । पूँजी बढाउन आर्जित आम्दानी पूँजीकरण गर्नु पर्छ । व्यवसायको आकार बढ्दो हुन्छ । आज जति पूँजीले व्यवसाय हुन्छ भोलि त्यति पूँजीले व्यवसाय चल्दैन पूँजी थपिरहनुपर्छ । सम्भवत नेपालमा निजि बैंक खुल्दा ५ करोड पूँजी थियो होला अहिले त्यही बैंकको पूँजी ८ अर्बको हाराहारीमा पुगिसकेको छ र अझ बढ्दो छ । स्मरण रहोअ केन्द्रीय बैंकले २ अर्ब पूँजी तोक्दा केही बैंकको पूँजी ५ अरबको हाराहारीमा पुगिसकेको थियो ।

प्राय सबै व्यवसायको पूँजी बढ्नै पर्छ तर जलविद्युतलाई भने हरेक साल पूँजी हाल्नुपर्दैन किनकि यो स्थिर व्यवसाय हो । यस्ले उत्पादन शुरु गरेको दिन जति क्षमता धारण गरेको हुन्छ अन्तिमसम्म त्यति नै हुन्छ । आम्दानी पनि करिबकरिब स्थिर नै हुन्छ ।

त्यही भएर व्यवसायको बढ्दो आकार हेरेर र कम्पनी चिनेर लगानी बढाऔं । लगानी गरेपछि लाभ प्राप्त हुन्छ नै ।

तर शेयरमा लगानी गरेपछि रातारात नयाँ जुनि फेरिने गरि लाभ कुम्ल्याउन आएको भए कृपया यता नआउनुस । लगानीको अरु क्षेत्र खोज्नुस ।

शेयर बजार अति सम्वेदनशिल र जोखिमयुक्त छ ।