लक्ष्मी बैंक २०७१/७२

नाफा नोक्सान

शीर्षक	रकम	वृद्धि/कमि (प्रतिशत)
व्याज आम्दानी	२ अरब ५७ करोड ७६ लाख	३.५
व्याज खर्च	१ अरब ६१ करोड ८१ लाख	२.९
खुद व्याज आम्दानी	९५ करोड ९५ लाख ४३ हजार	१७
शुल्क, कमिसन र बट्टा आम्दानी	२१ करोड ६२ लाख ८८ हजार	११
अन्य संचालन आम्दानी	१५ करोड १० लाख ५३ हजार	४५
विदेशी मुद्रा सटही घटबढबाट आम्दानी	१२ करोड ३ लाख ८२ हजार	०.१६
कुल संचालन आम्दानी	१ अरब ४४ करोड ७२ लाख	१६

मानव संशाधन तथा व्यवस्थापन खर्च ५९ करोड ५२ लाख ३८ हजार रुपैयाँ छ । कुल संचालन आम्दानीको ४१% रकम खर्च भएको छ l

नोक्सानी व्यवस्था अघिको संचालन आम्दानी ८५ करोड २० लाख २८ हजार रुपैयाँ छ । गतवर्ष भन्दा ११ करोड ६७ लाख ५१ हजार रुपैयाँ बढी हो । अघिल्लो वर्षभन्दा १६ प्रतिशत वृद्धि भएको छ l

खराब कर्जा, बोनस, कर र खुद नाफा

खराब कर्जा बापत २४ करोड ३९ लाख ४५ हजार रुपैयाँ नोक्सानी व्यवस्था गरेको छ l संचालन आम्दानीको २९ प्रतिशत रकम व्यवस्था गरेको छ l नोक्सानी व्यवस्था पछिको संचालन आम्दानी गतवर्षभन्दा ८ प्रतिशतले घटेर ६० करोड ८० लाख ८३ हजार रुपैयाँ कायम भएको छ । गत वर्षभन्दा ५ करोड ३५ लाख ४० हजार रुपैयाँ घटेको छ l

गैर-संचालनबाट २ करोड ३८ लाख रुपैयाँ आम्दानी गरेको छ l खराब कर्जाबाट १ करोड ५७ लाख रुपैयाँ र

असामान्य गतिविधिबाट शून्य आम्दानी गरेको छ l

बोनस र कर पछीको खुद आम्दानी ४१ करोड १९ लाख ६८ हजार रुपैयाँ छ । गत वर्ष भन्दा ६ करोड २८ लाख ८८ हजार घट्दा गुणात्मकरुपमा १३ प्रतिशत कमी भएको छ ।

प्रमुख सूचकहरु

जोखिम भारित सम्पति १०.८७ प्रतिशत, खराब कर्जा १.३ प्रतिशत, कोषको लागत मूल्य ४.५६ प्रतिशत, कर्जा निक्षेप अनुपात ७४ प्रतिशत, आधार दर ७.९ प्रतिशत, औसत ब्याजदर ४.०८ प्रतिशत, प्रतिशेयर आम्दानी रु. १७.६२, प्रतिशेयर खुद सम्पति १७४.७६ र शेयरधनी कोष (इक्विटी) मा प्रतिफल १०.५७ प्रतिशत छ ।

सूचकहरुले स्थिति असामान्य बन्दै जान लागेको छ । जोखिम बहन गर्नसक्ने सम्पति घट्दो क्रममा रहेको छ । बैंकलाई तत्काल थप पूँजी चाहिएकोले पूँजी वृद्धि गर्न हकप्रद जारी गरि हालै बाँडफाँड समेत गरिसकेको छ । खराब कर्जा बढेको छ । केन्द्रीय बैंकले ‘सुक्ष्म निगरानी’ सम्बन्धि निर्देशन जारी गरेको छ जस अनुसार असार मसान्तसम्ममा नोक्सानी व्यवस्थाको लागि २ प्रतिशत व्यवस्था गर्नुपर्छ ।

निक्षेप-कर्जा अनुपात तोकेको बिन्दु भन्दा केहि मात्र तल रहेको छ । यसले निक्षेप परिचालन राम्रो भएको देखाएको छ । लागत मुल्य घटेको छ । आधार दर पनि घटेको छ । ब्याज दर अन्तर बढेर गएको भए पनि तोकेको सिमा भन्दा तल छ । शेयरधनी कोष (इक्विटी) मा प्रतिफल न्यून देख्न सकिन्छ ।

आम्दानीको सबै स्रोतबाट हुने आम्दानी बढेको छ । व्याज खर्चमा कमि आएकोले खुद ब्याज आम्दानी बढी देखिएको छ । गैर-संचालनबाट पनि केहि आम्दानी गरेको छ । आम्दानीका सबै स्रोतबाट हुने आम्दानी बढे पनि नोक्सानी व्यवस्थाको लागि अधिक रकम व्यवस्था गर्नुपरेकोले खुद आम्दानी घटेको छ ।

बैंकको संचालन र कर्मचारी खर्च सामान्य छ । बैंकले गत वर्षको आम्दानीबाट १३ प्रतिशत लाभांश दिनसक्छ ।

बैंकको पूँजी २ अर्ब ३३ करोड रुपैयाँ, जगेडा १ अरब ७४ करोड ८० लाख रुपैयाँ, निक्षेप ४० अरब रुपैयाँ र लगानीतर्फ ३१ अरब ५५ करोड रुपैयाँ र अन्य लगानी ६ अरब ४५ करोड रुपैयाँ रहेको छ ।

केन्द्रीय बैंकको निर्देशन अनुसार आगामी २ वर्ष भित्र पूँजी बढाई ८ अरब रुपैयाँ पुर्याउन निर्देशन दिएकोले बैंकले के कस्तो रणनीति अपनाएर पूँजी वृद्धि गर्छ त्यो भने हेर्न अब केहि दिन मात्र पर्खे पुग्छ ।

हकप्रद पश्चात बैंकको पूँजी ३ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ ।

प्राईम बैंक २०७१/७२

 नाफा-नोक्सान

शीर्षक	रकम (रुपैयाँ)	वृद्धि/कमि (प्रतिशत)
व्याज आम्दानी	३ अरब २५ करोड १८ लाख	१३
व्याज खर्च	१ अरब ८५ करोड ४८ लाख	२.४
खुद व्याज आम्दानी	१ अरब ३९ करोड ७० लाख	३२
शुल्क, कमिसन र बट्टा आम्दानी	१४ करोड ७३ लाख ९४ हजार	१०७
अन्य संचालन आम्दानी	२१ करोड ४३ लाख ७६ हजार	(११)
विदेशी मुद्रा सटही आम्दानी	७ करोड ४१ लाख ६३ हजार	१०५
संचालन आम्दानी	१ अरब ८३ करोड २९ लाख	३०
कर्मचारी तथा व्यवस्थापन खर्च	४२ करोड २५ लाख ४० हजार	२३
नोक्सानी अघिको संचालन आम्दानी	१ अरब ४१ करोड ४ लाख	३५

संचालन आम्दानीको २३ प्रतिशत रकम मानव संशाधन तथा व्यवस्थापन खर्च गरेको छ l

खराब कर्जा, बोनस, कर र खुद नाफा

शीर्षक	रकम	वृद्धि/कमि (प्रतिशत)
खराब कर्जा बापत	३१ करोड ११ लाख ९२ हजार	२२
नोक्सानी पछिको संचालन आम्दानी	१ अरब ९ करोड ९२ लाख	५०
गैर-संचालनबाट घाटा	५ करोड ५७ लाख ८६ हजार
खराब कर्जाबाट फिर्ता	२१ करोड ५६ लाख ८१ हजार
असामान्य गतिविधिबाट आम्दानी	शून्य
बोनस र करपछी खुद आम्दानी	८० करोड १२ लाख ५८ हजार	५०

खराब कर्जावापत देखिएको प्रतिशत अंक संचालन आम्दानीको हो l

प्रमुख सूचकहरु

जोखिम भारित सम्पति १२.३५ प्रतिशत, खराब कर्जा १.७५ प्रतिशत, कोषको लागत मूल्य ४.६८ प्रतिशत, कर्जा निक्षेप अनुपात ७४ प्रतिशत, आधार दर ७.६२ प्रतिशत, औसत ब्याजदर ३.४३ प्रतिशत, प्रतिशेयर आम्दानी रु. २५.५२, प्रतिशेयर खुद सम्पति १४०.७, र शेयरधनी कोष (इक्विटी) मा प्रतिफल २० प्रतिशत रहेको छ ।

सूचकहरुले स्थिति सवल रहेको संकेत गरेको छ । जोखिम बहन गर्नसक्ने सम्पति पर्याप्त छ । खराब कर्जा घटेको छ । केन्द्रीय बैंकले ‘सुक्ष्म निगरानी’ सम्बन्धि निर्देशन जारी गरेको छ जस अनुसार असार मसान्तसम्ममा नोक्सानी व्यवस्थाको लागि २ प्रतिशत व्यवस्था गर्नुपर्छ ।

निक्षेप-कर्जा अनुपात तोकेको बिन्दु भन्दा केहि मात्र तल रहेको छ । यसले निक्षेप परिचालन राम्रो भएको देखाएको छ । लागत मुल्य घटेको छ । आधार दर पनि घटेको छ । ब्याज दर अन्तर बढेर गएको भए पनि तोकेको सिमा भन्दा तल छ । शेयरधनी कोष (इक्विटी) मा प्रतिफल सवल देख्न सकिन्छ ।

आम्दानीको मुख्य स्रोत मध्ये संचालन आम्दानी केहि घटेको छ । व्याज आम्दानी बढेको अनुपातमा खर्च नबढेकोले खुद ब्याज आम्दानी अधिक बढेको देखिएको छ । शुल्क, कमिसन र बट्टाबाट हुने आम्दानी गुणात्मक रुपमा अधिक बढेको छ । गुणात्मक रुपमा बढे पनि परिमाण भने कम छ । यहि अवस्था विदेशी मुद्रा सटही घटबढबाट हुने आम्दानीको पनि छ । गैर-संचालनबाट गुमाएको छ । यसबाट गुमेको पूर्ति अन्य आम्दानीबाट गर्नुपरेको छ ।

आम्दानीको २२ प्रतिशत हिस्सा नोक्सानी व्यवस्थामा राख्नु परेको छ । गत वर्षको नोक्सानी व्यवस्थाबाट आएको रकमले केहि भरथेग गरेको छ । समग्र आम्दानीको भार भने ब्याज आम्दानी माथि परेको छ । र यसलाई टेको दिने काम भने बिदेशी मुद्रा सटही र शुल्क, कमिसन र बट्टाले दिएको छ । त्यस्तै संचालन खर्चमा आएको गुणात्मक कमीले पनि खुद आम्दानी गत वर्ष भन्दा ५० प्रतिशत बढ्न सकेको छ ।

बैंकको संचालन र कर्मचारी खर्च न्यून छ । गत वर्ष भन्दा परिमाण बढे पनि गुणात्मक घटेको छ । यसलाई बैंकको उल्लेखनीय पक्ष मान्नुपर्छ ।

बैंकले गत वर्षको आम्दानीबाट २० प्रतिशत लाभांश दिनसक्छ ।

बैंकको पूँजी ३ अरब १४ करोड रुपैयाँ, जगेडा १ अरब २७ करोड ८१ लाख ५३ हजार रुपैयाँ, निक्षेप ४१ अरब रुपैयाँ, लगानी तर्फ ३२ अरब ७० करोड रुपैयाँ र अन्य लगानी ५ अरब ७४ करोड रुपैयाँ रहेको छ ।

केन्द्रीय बैंकको निर्देशन अनुसार आगामी २ वर्ष भित्र पूँजी बढाई ८ अरब रुपैयाँ पुर्याउन निर्देशन दिएकोले बैंकले आफ्नै क्षमताले नै तोकिएको समय भित्र सकिने अवस्था विद्यमान रहेको कुरा उल्लेख गरेको छ । तथापी केहि उपयुक्त बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरु छनोट गरि गाभ्ने एवम हकप्रद जारी गर्ने विकल्प समेत रहेको प्रकाशित विवरणमा उल्लेख छ ।

समस्या बनेको बुक क्लोज

नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) मा सूचीकृत कम्पनीले प्रस्ताव गरेको लाभांश (नगद र स्टक) को नेप्सेले मूल्य समायोजन गर्छ । स्टक (बोनस) को मात्रा जति भए पनि अनिवार्य मूल्य समायोजन हुन्छ भने नगदको हकमा बजार मूल्यको १० प्रतिशतभन्दा बढी हुनुपर्छ । कुनै कम्पनीले २० प्रतिशत नगद लाभांश घोषणा गरेमा कम्पनीको शेयर मूल्य १ सय ९९ रुपैयाँ भएमा यो लाभांश बजार मूल्यको १० प्रतिशतभन्दा बढी हुने हुँदा मूल्य समायोजन भएर कारोबारका लागि प्रस्तावित लाभांश २० रुपैयाँ घटाएर १ सय ७९ रुपैयाँ कायम हुन्छ । बजार मूल्य २ सय रुपैयाँ भएमा बजार मूल्यको १० प्रतिशत मात्र हुने हुँदा समायोजन हुँदैन । मूल्य समायोजन साधारणसभा हुनु (कम्तीमा १५ दिन) अघि नै गर्ने गलत अभ्यासले निरन्तरता पाइरहेको छ । यस्तो गलत अभ्यासले ल्याएको समस्याको बारेमा तालुकी निकाय (कम्पनी रजिस्ट्रार, नेप्से र नेपाल धितोपत्र बोर्ड) र शेयरधनी जानकार भए पनि निरन्तरता पाइरहेको छ ।

फरकफरक उदाहरण

साधारणसभाअगावै लाभांशसमेतका लागि बुक क्लोज गर्दा केकस्तो समस्या आइलाग्छन् भन्ने बुझ्नका लागि केही उदाहरण पेश गर्नु श्रेयस्कर हुन्छ । यसले साधारणसभा अगावै बुक क्लोज गर्दा देखापर्न सक्ने सबै सम्भावनालाई समेटेको छ ।

१. मुक्तिनाथ विकास बैंकले आर्थिक वर्ष (आव) २०६७/६८ मा २५ प्रतिशत नगद लाभांश घोषणा गरेर  २०६८ साल मङ्सिर १६ गते बुक क्लोज र पुस १ गतेको साधारणसभा डाकेको थियो । बुक क्लोज भएको सातापछि केन्द्रीय बैंकले बैंक (मुक्तिनाथ) को २०६७ साल भदौ र असोजमा पूँजीकोष नपुगेको कारण लाभांश रद्द गरिएको जानकारी आएको सूचना सार्वजनिक गर्‍यो ।

२. २०७४ साल भदौ ११ गते तत्कालीन देव विकास बैंक (हाल कुमारी बैंकमा गाभिएको) ले १७ दशमलव १ प्रतिशत स्टक लाभांश घोषणा गर्‍यो र कात्तिक २३ गते बुक क्लोज गर्‍यो र नेप्सेले मूल्य समायोजन गर्‍यो ।

३. २०७६ साल फागुन २० गते सेन्चुरी कमर्शियल बैंकले ४ दशमलव ७५ प्रतिशत नगद र २ प्रतिशत स्टक लाभांश घोषणासहित चैत १४ गते साधारणसभाको मिति तोकी सूचना प्रकाशन गर्यो र फागुन ३० गते बुक क्लोज गर्ने घोषणा गर्‍यो । चैत ११ गतेबाट सरकारले स्थानहद लगाएका कारण साधारणसभा हुनसकेन र आजको मितिसम्म नयाँ मिति घोषणा भएको छैन । बैंकले घोषित नगद लाभांशमध्ये ३ प्रतिशत रकम असार महीनामा अन्तरिम रूपमा शेयरधनीलाई बाँडिसकेको छ ।

४. केही लघुवित्तले जारी गरेको स्टक लाभांशको नेप्सेले मूल्य समायोजन गरी तत् तत् कम्पनीका साधारणसभाले पारित गरिसक्दा पनि नेप्सेमा सूचीकृत भएका छैनन् ।

यी फरकफरक प्रकारका चारओटा परिस्थितिको परिणाम के हुन्थ्यो होला वा भइरहेको छ त्यसको संक्षिप्तमा चर्चा गरौं :

१. पहिलो परिस्थितिको सन्दर्भमा अहिले जस्तो नगद लाभांश पनि समायोजन हुने व्यवस्था प्रचलनमा रहेको भए कम्तीमा ५ दिनसम्म भएको कारोबारको अस्तित्व के हुन्थ्यो होला ? सबै कारोबार रद्द गर्ने पनि सहज थिएन किनकी पुनः विक्री भएको पनि हुन्थ्यो । खोजीखोजी कारोबार रद्द गर्दा कति झन्झट सहनुपर्थ्यो होला । भएका कारोबार यथावत् राख्न पनि मिल्ने स्थिति हुन्नथ्यो किनकि शेयरधनीले लाभांश नपाएको अवस्थामा मूल्य समायोजन हुनु उचित हुन्नथ्यो ।

२. दोस्रो परिस्थितिमा रोचक के थियो भने साधारणसभा आह्वान गरिएको थिएन । साधारणसभा हुने तिथि घोषणा नहुँदै स्टक लाभांशको लागि बुक क्लोज भएको थियो । साधारणसभाको बेलामै लाभांश वितरण गर्ने बुक क्लोज नै उल्टो छ भनिरहेका बेला यहाँ त झन् साधारणसभा हुने समय पत्तो थिएन । बैंकले ७ महीनापछि असारमा साधारणसभा गरेको थियो । ७ महीनापछि भएको सभाले लाभांश प्रस्ताव अस्वीकार गरेको भए (नेपालमा स्टक मोही शेयरधनी भएको हुँदा अस्वीकार हुँदैन) अवस्था के हुन्थ्यो होला ? कात्तिकमा स्टक लाभांशका लागि बुक क्लोज गरेको बैंकले असारअघि पुनः एकपटक हकप्रदका लागि बुक क्लोज गरेको थियो ।

३.  तेस्रो परिस्थिति पनि रोचक नै छ । यो परिस्थिति पनि माथि २ मा उल्लिखित जस्तै छ ।

४.  चौथो परिस्थिति पनि माथिका (२) र (३) जस्तै भए पनि किन फरक छ भने यसमा सभाले प्रस्ताव पारित गरिसकेको छ । नीतिगत कारणले अभिलेख हुनसकेको छैन । यसका कारण सृजित समस्या शेयरधनीले भोगिरहेका छन् । यसो हुनुको कारण कम्पनी रजिस्ट्रार कार्यालयले कम्पनी संस्थापन र शेयर धारण गर्न प्राकृतिक व्यक्ति, विशिष्टीकृत कानूनले संस्थापन गरेको संस्था (जस्तो कर्मचारी सञ्चय कोष) र कम्पनी मात्र योग्य हुने भन्ने नीतिगत व्यवस्था हो । गैर (सरकारी संस्था लघुवित्तमा प्रवद्र्धक रहेका कारण तिनले निर्देशनविपरीत शेयर विनिवेश नगरेका कारण स्टक लाभांशपछि पूँजी वृद्धि अभिलेख नभएका कारण नेप्सेमा सूचीकरण हुनसकेको छैन ।

बुक क्लोज र लाभांशको कानून

कम्पनी सञ्चालन र लाभांशको विषय कम्पनी कानूनको क्षेत्रमा पर्छ । कम्पनी ऐन, २०६३ अनुसार कम्पनीले ७ दिनको सूचना दिई १ आवभित्र एकपटकमा ३० दिन नबढाई पटक (पटक गरेर बढीमा ४५ दिनसम्म बुक क्लोज अर्थात् शेयरधनीको दाखिला र खारेज बन्द गर्नसक्ने व्यवस्था छ । ‘बुक’ भनिरहँदा कुन ‘बुक’ भन्ने परिभाषा नभए पनि शेयधनीको दर्ता किताब सम्झनुपर्छ । यही दर्ता किताब हकप्रद शेयर निर्गमन गर्दा, लाभांश वितरण गर्दा र सभा (साधारण वा विशेष) गर्दा शेयरधनी कायम गर्न बन्द गर्ने गरिन्छ । यही मितिसम्म कायम रहेका शेयरधनी मात्र तत् तत् विषयमा सहभागी हुनसक्छन् । बुक क्लोज हुनुभन्दा अघि शेयरधनी कायम भएपछि शेयर विक्री गरे पनि लाभांश, हकप्रद र सभामा सहभागी हुन् योग्य हुन्छन् ।

त्यस्तै, कम्पनी ऐन, २०६३ दफा १८२ मा लाभांश दिने निर्णय भएको ४५ दिनभित्र लाभांश वितरण गरी सक्नुपर्ने व्यवस्था छ । केही अपवादको स्थितिमा भने यो व्यवस्था लागू हुँदैन ।

बाधारहित कानून

माथि विभिन्न अनुच्छेदमा लाभांशका कारण घटेका र भविष्यमा हुन सक्ने घटनाले गम्भीर समस्या ल्याउनसक्ने सम्भावनालाई टार्न वा नकार्न सकिँदैन । यसका लागि कम्पनीले सभाबाट ‘लाभांश प्रस्ताव (नगद वा स्टक वा दुवै) पारित’ मात्र गराउनुपर्छ । सभाले लाभांश पारित गरेपछि नगद लाभांश वितरणका लागि भोलिपल्ट ७ दिनको सूचना दिएर बुक क्लोज गर्ने र स्टक लाभांशको हकमा सम्बद्ध निकायबाट अभिलेख वा अन्य आवश्यक कार्य गरेपछि पुनः ७ दिनको सूचना दिई बुक क्लोज गरेर वितरण गर्न सकिन्छ । यति गर्न कुनै पनि हिसाबले कुनै कानूनी बाधा छैन । लाभांश पारित भएपछि ४५ दिनभित्र दिनुपर्छ भन्ने व्यवस्थाको आशय नै सम्बद्ध निकायबाट अभिलेखीकरण वा जेजे गर्नुपर्छ गरेर मात्र दिनु भन्ने हो । यसो गर्दा माथि उल्लिखित गन्जागोलको स्थिति पनि नआउने र शेयरधनीले प्राप्त गर्ने स्टक लाभांश भारित औसतमा गणना गर्न पाउने छन् । यस विषयलाई आगामी साधारणसभादेखि नै कम्पनी आफैले कार्यान्वयन ल्याउन सक्छन् वा एकरूपता गराउन नेप्से, बोर्ड र कम्पनी रजिस्ट्रारले समन्वय गरी उचित कदम चालून् ।

६ असोज २०७७, आर्थिक अभियान 

https://www.abhiyandaily.com/newscategory-detail/374992