सूचीकृत कम्पनीको नाफा : कसको बढी

‘अमुक बैंक अर्वपति क्लवमा’, ‘अमुक बैंकले ३ अर्व नाफा कमायो’, ‘अमुक बैंकले १२ अर्व ब्याज कमायो’ हरेक त्रैमासिक अवधी सकिएपछिका समाचारका शिर्षक यस्तै हुनेगर्छन् । नेपाल स्टक एक्सचेन्जमा संख्यात्मकरुपमा बैंकिंग कम्पनी बढी देखिए पनि जलविद्युत, दूरसञ्चार, उत्पादन तथा प्रशोधन र होटेलको पनि उपस्थिति छ । अन्य कम्पनीको नाफाको विषय जहिले पनि गौण बन्छ तर, बैंकको नाफा बढी भयो, बढी कमायो, लुट्यो भन्ने समाचार र गुनासो सर्वाधिक सुनिन्छ । बैंक (वाणिज्य) र अन्य क्षेत्रका कम्पनीको आम्दानीलाई संक्षेपमा तुलना गर्ने प्रयास गरिएको छ ।

बैंकको पूँजी र नाफा

मुलुकमा २८ वटा बाणिज्य बैंक संचालनमा रहेका छन् । असार मसान्तसम्मको वित्तीय विवरण अनुसार बैंकको कुल चुक्ता पूँजी २ खर्व ५२ अर्व १३ करोड रुपैयाँभन्दा बढी र औसतमा ९ अर्व रुपैयाँ छ । कृषि र एभरेष्ट बैंकको अग्राधिकार शेयरलाई समेत चुक्ता पूँजीमा गणना गरिएको छ । एक वर्षको अवधीमा ३ खर्व ३ अर्व रुपैयाँ ब्याज आम्दानी गरी झन्डै ६० प्रतिशत रकम व्याज खर्चपश्चात करिव १ खर्व २८ अर्व रुपैयाँ खुद व्याज आम्दानी गरेको छ । औसतमा २८ वटा बैंकले १० अर्व ८३ करोड रुपैयाँ व्याज आम्दानी गरेका छन् । औसतभन्दा तल्लो अंकमा व्याज आम्दानी गर्ने बैंकको संख्या १७ वटा रहेको छ । खुद व्याज आम्दानीको औसत अंक ४ अर्व ५६ करोड रुपैयाँ रहेको छ । १६ वटा बैंकको खुद व्याज आम्दानी औसत अंकभन्दा तल रहेको छ । संचालन नाफाको अंक ९१ अर्व ४६ करोड रुपैयाँ र औसतमा ३ अर्व २६ करोड रुपैयाँ छ । वितरणको लागि उपलब्ध खुद नाफाको  अंक  ४४ अर्व ५६ करोड रुपैयाँ र औसतमा १ अर्व ६० करोड रुपैयाँ हुन आउँछ । कुल चुक्ता पूँजीलाई भाग लगाउँदा शेयरधनीको भागमा १७ रुपैयाँ प्रतिशेयर पर्न आउँछ । १३ वटा बैंकले मात्र औसतभन्दा बढी लाभांश बाँड्नसक्ने क्षमता राख्छन् । बाँकी १५ वटा बैंकमा सबैभन्दा कम ६ रुपैयाँ प्रतिशेयर लाभांश दिने हैसियत सेन्चुरी बैंकको छ ।

बैंकले यति आम्दानी गर्नको लागि औसतमा झन्डै ७ रुपैयाँ (कोषको लागत) खर्च गरेर निक्षेप लिएको देखिन्छ । कोषको लागतमा सबैभन्दा धेरै सिटीजन्स बैंकको ८ दशमलव ५८ प्रतिशत र सबैभन्दा कम राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकको ३ दशमलव ५२ प्रतिशत रहेको छ । व्याज अन्तर औसतमा करिव ४ प्रतिशत रहेको छ । सबैभन्दा धेरै अन्तर नेपाल एसविआईको झन्डै ५ प्रतिशत र सिभिल बैंकको ३ दशमलव ७६ प्रतिशत छ । तालिका : १ मा पूँजी र आम्दानीको विस्तृत विवरण पेश गरिएको छ ।

तालिका : १ पूँजी, आम्दानी र केही सूचक 

बैंक	चुक्ता पूँजी (रु. अर्व)	ब्याज आम्दानी  (रु. अर्व)	खुद व्याज (रु. अर्व)	संचालन नाफा (रु. अर्व)	वितरणयोग्य नाफा (रु. अर्व)	कोषको लागत (प्रतिशत)	व्याज अन्तर (प्रतिशत)
राष्ट्रिय बाणिज्य	९.००	१५.३६	१०.२२	६.९३	३.६१	३.५२	४.४६
नेपाल	९.८१	१०.३६	६.१७	४.५४	३.४५	५.५०	४.४५
कृषि	१४.४४	१५.२२	७.८६	५.४६	३.३१	७.४१	४.६८
नबिल	९.०१	१५.४२	७.३३	६.०८	३.१८	६.१३	४.४३
ग्लोबल	१०.३१	१३.८३	५.३४	४.०६	२.४२	७.१८	४.४७
एभरेष्ट	८.१०	१२.९७	५.६३	४.३५	२.१८	६.२१	४.२९
एनआईसी	८.८३	१९.३४	६.९६	४.५७	२.१५	६.९७	४.४१
हिमालयन	८.५२	११.६३	५.०४	४.०२	२.०२	६.५५	४.४७
चार्टर्ड	८.०१	६.५०	३.५२	३.४८	१.८०	५.५०	४.४५
प्रभु	८.८९	१०.९३	४.५६	२.०५	१.७३	६.१६	४.७०
सिद्धार्थ	८.८८	१२.९७	४.६७	३.३१	१.६५	७.५४	४.०७
सानिमा	८.००	८.१२	४.१०	३.२०	१.६२	७.३९	४.४६
प्राइम	९.३१	९.८३	३.५९	३.२७	१.६०	७.९०	४.३२
नेपाल एसविआई	८.४४	११.३१	४.७४	३.१३	१.५९	६.५१	४.९९
नेपाल इन्भेष्टमेन्ट	१२.८६	१५.०२	६.१५	४.२२	१.३९	६.३१	४.३८
मेगा	१०.३८	९.३७	३.७९	२.४६	१.३५	७.६७	४.७३
माछापुच्छ्रे	८.०५	१०.१६	३.५३	२.४२	१.३२	७.८८	४.२७
बैंक अफ काठमाडौं	८.०६	९.८१	३.७७	२.७६	१.३०	७.२६	४.४०
एनएमवि	९.६१	११.१०	४.२६	३.२७	१.२७	७.२६	४.२६
नेपाल क्रेडिट एण्ड कमर्श	७.०१	८.०२	३.०८	२.१५	१.१९	७.४९	४.७०
लक्ष्मी	८.९२	९.४०	३.०४	२.३०	१.१५	७.०१	४.६७
सिटिजन्स	८.३७	८.८६	२.८१	२.११	१.११	८.५८	३.१५
सनराइज	८.१५	९.२२	३.५९	२.६०	१.११	७.३३	४.४४
नेपाल बंगलादेश	८.०८	६.९३	२.९१	२.३३	१.०३	७.६	४.६४
जनता	८.००	८.६२	३.४१	२.००	०.९७	७.५३	४.४२
कुमारी	८.६८	९.२२	३.०१	१.९२	०.९६	८.३५	३.५४
सिभिल	८.००	५.८५	२.२०	१.२१	०.५५	८.४५	३.७६
सेन्चुरी	८.४१	७.९६	२.६७	१.२६	०.५३	८.१९	४.२०
जम्मा	२५२.१३	३०३.३३	१२७.९५	९१.४६	४४.५६	०	०
औसत	९.००	१०.८३	४.५६	३.२६	१.६०	७.०४	४.३६

स्रोत: वित्तीय विवरण, २०७६ असार

अन्य क्षेत्रको कम्पनी र नाफा

बैंकले बढी नाफा कमायो भन्ने गुनासो आइरहेको बेला बैंक बाहेकका अन्य क्षेत्रका केही प्रतिनिधि कम्पनीको पूँजी र नाफाको बारेमा पनि केही चर्चा हुनु उचित हुन्छ । शेयरबजारमा उल्लेख्य स्थान लिएका ७ वटा कम्पनीको कुल चुक्ता पूँजी २५ अर्व ५६ करोड रुपैयाँ रहेको छ । (तालिका : २) यसमा अहिलेसम्मकै सर्वाधिक १५ अर्व रुपैयाँ चुक्ता पूँजी भएको नेपाल टेलिकम र ठूलो कारोबार हुने तर, अत्यन्त न्यून ९ करोड २१ लाख रुपैयाँ चुक्ता पूँजी भएको युनिलिभर नेपालसहित ७ वटा कम्पनीको कुल बिक्री आम्दानी ६५ अर्व रुपैयाँभन्दा बढी रहेको छ । यी कम्पनीको खुद नाफाको अंक १५ अर्व रुपैयाँभन्दा बढी छ । चुक्ता पूँजीको आधारमा यी कम्पनीको वितरणयोग्य नाफाको अंक औसतमा ६० रुपैयाँ प्रतिशेयर पर्न आउँछ । यी मध्ये सर्वाधिक प्रतिशेयर आम्दानी युनिलिभरको झन्डै १ हजार ५ सय रुपैयाँ छ । आम्दानी घटेको विवरण पेश गर्दा पनि नेपाल टेलिकमको प्रतिशेयर आम्दानी ६८ रुपैयाँ छ । पूँजी बढेको कारण प्रतिशेयर आम्दानी कम देखिए पनि चिलिमे जलविद्युतको बिक्री आम्दानी १ अर्व रुपैयाँभन्दा बढी छ ।

तालिका : २ अन्य क्षेत्रका कम्पनीका आम्दानी  

कम्पनी	चुक्ता पूँजी (करोड)	बिक्री आम्दानी (अर्व)	खुद नाफा (करोड)
बोटलर्स नेपाल	१९.४८	९.४९	६२.८२
चिलिमे जलविद्युत	४७५.००	१.१७	७१.५७
हिमालयन डिस्टिलरी	३८.५६	२.९२	५१.४९
नेपाल टेलिकम	१,५००.००	३६.७४	१,०२०.००
शिवम सिमेन्ट	४४०.००	११.३४	१५०.००
सोल्टी होटेल	७३.२६	१.७४	२७.४२
युनिलिभर	९.२१	१.५७	१३७
जम्मा	२५५६.३०	६५.००	१५२२.००

स्रोत: वित्तीय विवरण, २०७६ असार

 तुलना र निष्कर्ष

बैंकले बढी नाफा कमायो भन्नुको कुनै तात्विक अर्थ छैन भन्ने यी माथिका दुइ तालिकाले प्रष्ट पारेको छ । कडा नियमनमा रहेको र तोकेको ब्याज अन्तरमा बसेर आम्दानी गर्दा पनि लुट्यो, बढी कमायो भन्ने प्रसंगलाई खारेज गरेको छ । बैंकले लुटे, खाए भन्ने कुरा विशुद्ध आरोप मात्र हो, बरु बैंकले पूँजी निर्माणमा सहयोगी भूमिका निर्वाह गर्दै केही हदसम्म ‘समाजसेवा’ गरेको देखिन्छ । तालिका हेर्दा नाफामा नियन्त्रण गर्नुपर्ने क्षेत्र बैंक बाहेकका देखिएका छन् । यस्ता क्षेत्रका कम्पनीको नाफा नियन्त्रण गर्दा उपभोक्ताको हित रक्षा समेत कुरालाई नकार्न सकिन्न ।  

आर्थिक अभियान दैनिक, १७ भाद्र २०७६ 

https://www.abhiyandaily.com/newscategory-detail/357095